DE TIJD // Dieter Dujardin // Foto’s: Diego Franssens
‘Het mag nu gedaan zijn met liberalen te bashen’
De federale knokpartij tussen de N-VA en Open VLD, die de voorbije week nog eens in de minst verheffende beeldspraak naar voren kwam in de VRT-telenovelle ‘BDW’, dringt de regering-Jambon binnen.
Weinig verrassend vormt de vernietiging van het overgangsregime voor de terugdraaiende teller door het Grondwettelijk Hof het nieuwste twistpunt. Nadat Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert donderdag het steunmechanisme voor eigenaars van zonnepanelen met een digitale meter en een warmtepomp onvoldoende had genoemd, verweet huidig minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) hem ‘loze beloftes boven gebroken loze beloftes te stapelen’.
De liberalen volgden tot nu toe redelijk gedwee de consensus binnen de Vlaamse meerderheid. Maar ze zijn in hun wiek geschoten dat Demir en N-VA-voorzitter Bart De Wever in hun communicatie verklaren dat zij de puinhoop moeten opkuisen van overmoedige beloftes van het verleden, lees: van de vorige energieministers Lydia Peeters en Bart Tommelein.
Vooral de huidige burgemeester van Oostende, die behalve een halve kilo grijze krullen ook een stuk van zijn kenmerkende joligheid kwijt is, heeft een joekel van een zonnepaneel op zijn lever liggen. Hij die zich ooit met de glimlach zonnekoning of windverkoper liet noemen, vreet zijn kas op omdat hij na de vernietiging van de overgangsregeling voor de digitale meter gezien wordt als de man die Vlaanderen een kat in een zak verkocht.
‘Ik voel me rotslecht voor die mensen die nu getroffen zijn. Maar ik pik het niet langer dat men alleen mij de zwartepiet geeft, zeker niet vanuit de N-VA. Er zijn in dit dossier vele kansen gemist om een vernietiging van de overgangsregeling voor zonnepanelenhouders te vermijden. Door meerdere actoren, maar niet in het minst door de partij die al twee legislaturen de grootste en dus de baas van de Vlaamse regering is, en die altijd maar weer haar verantwoordelijkheid ontloopt. Wel, nu zeg ik: het mag wel eens gedaan zijn met liberalen bashen.
Dat over- heden die samen de energiedoelstellingen moeten halen elkaar voor de rechter slepen: daar kan ik met mijn verstand niet bij.
Fijn, maar het is wel op basis van uw verkooppraatjes dat duizenden Vlamingen zonnepanelen legden. Een ervan, in de studio’s van ‘Terzake’, luidde: ‘Ik garandeer dat het rendement behouden blijft als de digitale meter er komt.’
Bart Tommelein: ‘Ik stel vast dat er een grote selectiviteit zit in de tv-fragmenten die de VRT opdiept. Ik heb die verklaringen gedaan in februari 2017, toen de conceptnota in de regering-Bourgeois werd afgeklopt. De deal tussen de N-VA, CD&V en Open VLD luidde toen dat we de digitale meter zouden invoeren, op voorwaarde dat er een overgangsregeling van 15 jaar voor de terugdraaiende tellers kon komen.’
‘Toen waren er nog geen negatieve adviezen van de Raad van State en de regulator VREG – die kwamen pas daarna. Ruim een jaar later, in de zomer van 2018, gaf ik opnieuw een interview in het VRT-journaal. Omdat inmiddels duidelijk was geworden dat de VREG op zijn standpunt bleef kamperen en het dossier vastzat, heb ik daar duidelijk gezegd: ‘Als de overgangsregeling met de virtueel terugdraaiende teller juridisch niet gegarandeerd is, voer ik de digitale meters niet in.’’
De grootste roergangers van de digitale meter waren niet wij, maar de N-VA
Maar ze zíjn ingevoerd. Met bekende én voorspelde afloop.
Tommelein: ‘Niet door mij. Dat is het enige wat men mij kan verwijten en waar ik me ook voor excuseer: dat ik dit dossier niet meer tot een goed einde heb kunnen brengen als minister van Energie, omdat ik vanaf 1 januari 2019 burgemeester van Oostende ben geworden. Was ik er nog geweest, dan had ik dat decreet niet laten passeren in die vorm.’
Na u kwam uw partijgenote Lydia Peeters. Zij heeft het dus gedaan.
Tommelein: ‘Nee, dat is niet fair. Nadat zij zich had ingewerkt, moest ze vaststellen dat de energiespecialisten van de meerderheid een oplossing hadden gevonden en dat ministers die al jarenlang in de regering zitten – en nu zeer handig zwijgen – daarmee akkoord gingen. Kijk, de grootste roergangers van de digitale meter waren niet wij, maar de N-VA. Andries Gryffroy, de energiespecialist van de N-VA in het parlement, hamerde er in die periode bijna elke week op.’
‘Wel, van mijn vertrek naar Oostende heeft de N-VA gebruikgemaakt om het dossier naar het parlement te trekken en het er daar met de karwats door te slaan. Terwijl men goed wist dat er problemen waren met de VREG.’
‘Maar het moest blijkbaar van de baan zijn voor de verkiezingen, zodat de minister van Energie in de volgende regering er zich niet meer aan zou kunnen verbranden. Toen al was voor ons duidelijk dat de N-VA op het departement Energie aasde, wat uitgekomen is.’
Maar die deal in het parlement werd wel mee gesloten door Open VLD’er Willem-Frederik Schiltz en goedgekeurd door parlementslid… Bart Tommelein. Waarom hebt u toén niet op tafel geklopt?
Tommelein: ‘Omdat ik mij als ex-minister niet als een schoonmoeder wou gedragen en omdat mij verteld werd dat er een uitweg uit de impasse was gevonden. Dus liet ik Gryffroy, Schiltz en CD&V’er Robrecht Bothuyne hun werk doen. Zij overtuigden het hele parlement dat het in orde ging komen, want er kwam niet één tegenstem.’
‘Maar vandaag zal ik niet meer zwijgen. Als de compensatieregeling die minister Demir nu uitwerkt de zwaarst getroffen burgers – zij met een warmtepomp – niet voldoende vergoedt, zal ik niet op het groene knopje duwen.’
Als de compensatieregeling de zwaarst getroffen burgers – zij met een warmtepomp – niet voldoende vergoedt, zal ik niet op het groene knopje duwen
‘Mag ik trouwens opmerken dat het opmerkelijk is dat er nu plots wel geld uit de begroting gehaald kan worden, terwijl dat ten tijde van de Turteltaks een no-go was voor de N-VA? En dat het nog opmerkelijker is dat zonnedakhouders nu wel de digitale meter kunnen weigeren tot 2025 – lees: tot in de volgende legislatuur?’
‘De soepelheid die de leidende Vlaamse partij plots aan de dag legt tegenover de minister van Energie, is ongezien. Ik vind dat uitstel overigens een bedenkelijk signaal tegenover de mensen die al een digitale meter of geen zonnepanelen hebben. Juridisch houdt dat volgens mij niet stand.’
De overgangsregeling is vooral vernietigd op basis van het beroep van de federale energieminister Marie-Christine Marghem (MR) in december 2019. Alexander De Croo (Open VLD) was toen nog vicepremier en liet dat gebeuren.
Tommelein: ‘Eerst zou ik dit willen zeggen: ministers en regeringen die elkaar voor rechtbanken slepen terwijl ze voor de aartsmoeilijke taak staan om samen de klimaatdoelstellingen te halen, ik kan daar met mijn verstand niet bij.’
‘In die vier jaar dat ik minister was, heb ik nooit een klacht ingediend tegen een ander beleidsniveau. Is er een probleem, praat het dan uit en zoek een oplossing. Onze klimaatdoelstellingen kunnen alleen gehaald worden als er een draagvlak en vertrouwen is onder de burgers. Daar speel je niet mee.’
‘Los daarvan heeft iedereen deze week in de uitzending van ‘Pano’ op Eén kunnen zien welke opdracht Marghem van de federale regering had meegekregen toen ze naar het Grondwettelijk Hof stapte: ze moest met de Vlaamse regering onderhandelen om tot een oplossing te komen en de procedure stop te zetten. Ik viel bijna uit mijn zetel toen ik net als alle andere kijkers vernam dat noch Marghem noch Demir dat blijkbaar wist.’
‘Mocht ik nog op de stoel van Demir gezeten hebben toen dat verzoekschrift van Marghem binnenviel, dan was ik meteen zelf met Marghem gaan spreken. En dan had ik direct de plaatsing van digitale meters bij mensen met zonnepanelen laten stilleggen. De meeste mensen die vandaag echt getroffen zijn, hebben hun installaties pas na de klachten van Marghem en de VREG gelegd.’
Het was blijkbaar niet op te lossen. U hebt de toverformule ook nooit gevonden.
Tommelein: ‘Ik geloof nog altijd dat de overgangsregeling met een virtueel terugdraaiende teller een goede oplossing is, die had kunnen standhouden als alle actoren – de Vlaamse overheid, regulatoren en de federale overheid – aan één zeel hadden getrokken en niet voor het eigen grote gelijk waren gegaan.’
‘In Wallonië en Brussel bestaat de terugdraaiende teller voor de energiecomponent nog altijd, hé. Waar zat in Vlaanderen het probleem? Bij de distributienet- en transmissietarieven, waardoor de federale regering inkomsten zou verliezen.’
In Wallonië en Brussel bestaat de terugdraaiende teller voor de energiecomponent nog altijd, hé
‘Was dat op te lossen? Tuurlijk wel. De federale overheid loopt al jaren inkomsten mis door de terugdraaiende teller. Dit was niks nieuws. Bovendien moeten we toch allemaal samen de klimaatdoelstellingen halen? Waarom dan elkaar zulke stokken in de wielen steken? Nogmaals: ik kan dat niet vatten. Enfin, jawel: de realiteit is uiteraard dat de relatie tussen de MR en de N-VA compleet verziekt was na de val van de regering-Michel.’
Zelfs met een akkoord tussen de Vlaamse en federale regering was er nog de VREG, die u zelf nooit kon overtuigen.
Tommelein: ‘De houding van de VREG in dit dossier is beschamend. Een regulator die voortdurend nee blijft zeggen, zelf geen oplossingen aandraagt en dan naar de rechter stapt tegen een beslissing van zijn eigen parlement: dat is niet ernstig. Het richt het hele draagvlak voor hernieuwbare energie ten gronde.’
‘Ik kan dus alleen maar hopen dat bij de VREG het kwartje gevallen is en dat huidig federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) zich constructiever opstelt dan Marghem. Want een compromis over een overgangsregeling blijft volgens mij mogelijk.
Ik kan alleen maar hopen dat bij de VREG het kwartje gevallen is en dat huidig federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten zich constructiever opstelt dan Marghem
‘Misschien was 15 jaar wat ruim bemeten van mij en kan men naar 10 jaar gaan. Tegenwoordig zijn installaties in minder dan zeven jaar terugverdiend. Maar ik vind dat we dit opnieuw moeten proberen.’
U snapt toch hoe dit betoog overkomt: het is de schuld van God en klein pierke, maar niet van Tommelein.
Tommelein: ‘Nee, ik ontloop mijn verantwoordelijkheid niet. Doordat ik burgemeester ben geworden, heb ik dit dossier niet tot een goed einde kunnen brengen. Dat is mijn aandeel in het debacle en daarvoor excuseer ik mij bij alle betrokkenen.’
‘Maar ik heb niemand belogen of bedrogen. Ik heb mensen van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat warm gemaakt voor zonnepanelen, ja. En daar ben ik nog altijd trots op, want het was nodig: toen ik aantrad was de markt dood. Maar ik heb altijd gezegd dat ik die digitale meter pas zou invoeren als er garanties waren voor een overgangsregeling.’
Ik heb mensen van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat warm gemaakt voor zonnepanelen, ja. En daar ben ik nog altijd trots op
‘Leg mij eens uit: waarom zou ik kapotmaken wat ik eigenhandig had opgebouwd? Ik had net met succes de Turteltaks weggewerkt. Waarom zou ik dan zelf tegen de muur rijden?’
Omdat u de Europese doelstellingen moest halen?
Tommelein: ‘Dat doe je toch niet door het geloof in zonnepanelen weg te slaan? Want dat is wat nu dreigt als we de getroffenen niet adequaat compenseren.’
Zou u zonnepanelen nog aan uw eigen kinderen aanraden?
Tommelein: ‘Zonder twijfel. Twee van mijn dochters hebben er vorig jaar gelegd. Het is en blijft een betere belegging dan het spaarboekje. Mag ik trouwens opmerken dat de krantentitels dat 570.000 gezinnen gedupeerd worden fel overdreven waren? De 470.000 gezinnen zonder digitale meter voelen dit voorlopig niet. En van de 100.000 gezinnen met digitale meter zullen er veel zijn die over enkele jaren vaststellen dat ze niet slechter af zijn, want het prosumententarief valt weg en er komen terugleververgoedingen.’
‘Waar ik het meest mee in mijn maag zit, is het lot van de mensen met een warmtepomp en grote installaties. Zij die de grootste inspanning voor het klimaat leverden, worden hier het hardst getroffen. Dat kan niet. Voor hen moét de Vlaamse regering een extra inspanning doen.’
10.500 Vlamingen wachten daar niet op en stellen de overheid in gebreke.
Tommelein: ‘Ze hebben gelijk, want de gemaakte afspraken zijn niet nagekomen door de vernietiging van het Grondwettelijk Hof. Maar ze hebben geen gelijk als ze zeggen dat uitspraken van mij hen hebben misleid. Mijn laatste uitspraak in dit dossier dateert van augustus 2018 en luidde: ‘zonder garantie op een overgangsregeling voer ik die digitale meters niet in.’’
Een maand geleden zei Egbert Lachaert dat uw ontslag in de weegschaal had gelegen mocht u nog minister zijn geweest.
Tommelein: ‘Egbert beseft intussen dat dat een verkeerde uitspraak was, simpelweg omdat ik dat allemaal niet zover had laten komen mocht ik de voorbije twee jaar nog bevoegd zijn geweest voor energie. Hij heeft zich ervoor verontschuldigd.’
U mag achteraf gezien blij zijn dat u de voorzittersverkiezingen verloor. Met de vrijheidsbeperkende coronamaatregelen, de zaak rond Sihame El Kaouakibi en het zonnepanelenfiasco staat Open VLD in een schietkraam.
Tommelein: ‘Het is een lastige periode en mocht u het tegendeel denken: ik heb echt geen leedvermaak over Egbert. Als ik er vandaag op terugkijk, moet ik zelfs toe- geven dat ik overmoedig ben geweest te denken dat mijn job in Oostende in deze coronatijden combineerbaar was met het partijvoorzitterschap.’
‘Een beetje leed- vermaak heb ik wel over Bart De Wever, die in zijn zoektocht naar een paars-gele federale regering blijkbaar meer vertrouwen had in twee stamboomliberalen zonder al te veel regionale reflexen (Alexander De Croo en Egbert Lachaert, red.) dan in de gewezen voorzitter van de VU-jongeren (Tommelein zelf, red.). Maar goed, meneer De Wever heeft de jongste jaren wel vaker bewezen dat ook hij niet onfeilbaar is.’