Het Laatste Nieuws – Dieter Dujardin | ‘Ti Ta Tommelein’. ‘Houdini’. ‘Verkoper van gebakken zeelucht’. De Vlaamse minister van zon en wind sloeg deze week vriend en vijand met verstomming met een verbazend simpele uitweg uit de Turteltaks-impasse. Magie of flauwekul? “Niks van: mijn cijfers kloppen.” Waarom toont hij ze dan niet? “Ik moest snelschaken. Het was dit of in de gracht gereden worden.” Donderdagavond, strand van Bredene. Bart Tommelein (OpenVld) blaast even uit na de meest elektrisch geladen week uit zijn carrière. De week waarin hij ervoor koos om zijn alternatief voor de vernietigde energieheffing niet met zijn regeringspartners te delen, maar met de lezers van deze krant. Onderweg naar zee wordt ondergetekende geflitst. Als goede liberaal toont Tommelein compassie, maar helaas geen uitweg.
Dat wordt een boete van 100 euro, vrees ik. Maakt u er 10 euro van, meneer Ti Ta?
(lacht) “Nee, hier zit geen tovenaar of ontsnappingskoning. Ik heb enkel vastgesteld dat de schuld van 2 miljard die ontstond na de bevriezing van dedistributienettarieven door Johan Vande Lanotte, is afgedekt. Door twee jaar de energieheffing te innen, door een correctie op de nettarieven en door het aantrekken van de markt van de groenestroomcertificaten. Als we nu nog een duwtje extra geven door het groenestroomquotum dat de producenten moeten halen, terug op het niveau van 2016 te brengen, dan zal de kost voor de gezinnen zeer beperkt zijn. Oké, ik kan mijn cijfers nog niet tonen omdat ik wacht op een officieel rapport. Maar ik weet dat ze kloppen. Mijn administratie heeft ze herhaaldelijk gecheckt. Denkt u dat ik zo zot zou zijn om uit mijn nek te kletsen, na alle klappen die mijn partij heeft geïncasseerd in het energiedossier?”
Het wordt dus echt niet meer dan 10 euro?
“Wel, voor een gezin met gemiddeld verbruik zal het ergens in die buurt liggen. Maar dat cijfer is natuurlijk slechts een inschatting. De groenestroombijdrage die de consument betaalt via zijn factuur, wordt namelijk bepaald door de markt, waar de prijs van groenestroomcertificaten kan fluctueren. Maar als je weet dat de consument nu 88,9 euro betaalt voor een quotum van 20,5%, en je brengt dat quotum naar 23%, dan zal de impact niet plots 500 euro zijn, hé.”
Stel u voor dat het Grondwettelijk Hof de Turteltaks niet had vernietigd. Dan waren we met zijn allen nog jaren aan het betalen.
“Absoluut niet. Ik heb altijd gezegd dat de heffing naar omlaag moest, en liefst volledig weg. En ik wist dat het schrappen van de miljardensubsidies aan twee biomassafabrieken dat mogelijk zou maken. Ik was alleen aan het wachten op het juiste moment, met name de publicatie van het certificatenrapport in juli. De vernietiging van de heffing heeft mijn demarche versneld.”
De N-VA kan uw bloed wel drinken. Zij bleven hameren op een Tommeltaks en plots komt u met de Tommeltruc.
“Het is geen truc. Maar ik geef toe dat de manier waarop ik dit heb aangekondigd niet elegant en niet voor herhaling vatbaar is. Alleen mag u niet vergeten hoe mijn partij gebloed heeft door die taks, die niet door Annemie Turtelboom alleen, maar door de hele regering beslist is. Wij zijn een gewond dier in dit dossier en daar moeten de coalitiepartners begrip voor opbrengen. Ik wist heel goed wat de gevolgen konden zijn als ik het anders had gedaan. Was ik met lege handen naar het parlement getrokken, dan hadden oppositie en media gezegd: ‘Hij heeft veel praatjes, maar hij krijgt niks klaar’.En had ik die informatie met de coalitiepartners gedeeld, dan bestond de kans dat ze de communicatie naar zich toe zouden trekken. Kortom: wij konden het ons niet permitteren dat al voor de tweede keer de perceptie zou ontstaan dat een Open Vld-minister de zaak niet meer onder controle heeft.”
En die perceptie hadden uw coalitiepartners niet zo erg gevonden?
“De vraag stellen is ze beantwoorden. Herlees de reacties van parlementairen van N-VA en CD&V na de vernietiging van de heffing. Die kwamen allemaal hierop neer: ‘Het is Tommelein zijn probleem, dat hij het oplost’. Ik voelde direct hoe laat het was. Nogmaals: soloslim is niet mijn stijl, maar ik laat me niet in de gracht rijden.”
Dat toont toch aan dat de Vlaamse regering echt een huis van wantrouwen is? De angst dat de ander je vliegen afvangt, regeert.
“Laat mij het volgende zeggen aan mijn coalitiepartners: als je een ploegentijdrit houdt met drie renners, dan is het de tijd van de laatste die telt, niet van de eerste. Dus zou het beter zijn dat we samen over de meet komen. De verkiezingen zijn nog zo veraf. En tot 2019 verwacht de bevolking dat we als een team besturen en bezig zijn met de mensen.”
Hebt u geoordeeld dat u zich wel een stunt kon permitteren na de soloslim van Geert Bourgeois? Die torpedeerde de boskaart van Joke Schauvliege en noemde dat vervolgens ‘Chefsache’.
“Wel, dan was dit ‘Energiechefsache’. Ik ben minister van Energie, ik draag de verantwoordelijkheid en dus mag ik de lijnen uitzetten. Ik heb veel respect voor de minister-president, maar als hij vindt dat hij in elk groot dossier de leiding mag nemen, dan moet hij misschien in zijn eentje regeren. Bij N-VA vinden ze dat alleen hun ministers in de zon mogen staan en de andere in de wind. Wel, niet met mij. Ik ben een teamspeler, geen speelbal.”
Maar u hebt N-VA wel nodig om uw plan B door te drukken. En nu al hijgt Voka in hun nek. Als u de factuur voor de gezinnen fel verlaagt, worden de bedrijven dan niet de dupe?
“Denkt u echt dat ik het als liberaal zou toestaan dat mijn plan jobs in gevaar brengt? Dit is niet zo nadelig voor ondernemingen. De energieheffing konden ze niet fiscaal aftrekken want het was een taks. De groenestroombijdrage wel. En hetzelfde geldt voor de btw erop. Voor de bedrijven die extreem veel elektriciteit nodig hebben, zullen we uiteraard plafonds moeten inbouwen. Maar ik zou de bedrijven toch willen vragen om eindelijk eens de koppen uit het zand te halen. Als wij onze klimaatdoelstellingen niet halen, dan moeten we hernieuwbare energie gaan opkopen in de Baltische staten, waar ze stroom opwekken door hout te verbranden. Denkt u dat we die gratis gaan krijgen? Nee, we gaan dat dubbel en dik betalen, zonder dat we de bijhorende groene jobs krijgen. Ik doe dus een oproep aan de bedrijven: het wordt tijd dat jullie de sense of urgency voelen en de schouders mee onder de energieomslag zetten. De energieheffing bood geen enkele stimulans, wegens forfaitair. Maar met mijn alternatief is de boodschap duidelijk: wilt u uw factuur drukken, investeer dan in energie-efficiëntie.”
Niet elke Vlaming heeft de middelen of de ruimte om zonnepanelen te plaatsen.
“Daarom zet ik vol in op participatie van burgers in grote zonne- en windparken. Dat levert heel mooie rendementen op en vergroot het draagvlak. Ik zal u een voorbeeld geven. Netbeheerder Eandis heeft twee weken geleden een obligatie van 200 miljoen en een rendement van 1,15% uitgeschreven. Op 1 dag was die uitverkocht, grotendeels aan particulieren. Ik zeg u: als betrouwbare instanties zoals de gemeenten werk maken van de gemeentelijke groenestroomholding die uit de fusie van Eandis en Infrax moet komen, dan gaan ze geen miljoenen maar miljarden ophalen bij de Vlamingen. En die Vlamingen zullen daar rendementen van 4 à 5% voor krijgen, want groene energie wordt steeds goedkoper. Dat is geen communicatie, dat is inhoud. Ik ben commercieel directeur in een bank geweest: ik weet wat de mensen willen.”
De gemeenten krijgen nu al een rendement van 4% om gewoon in Eandis te zitten met al hun mandatarissen. Waarom zouden die zich daarmee bezighouden?
“Omdat het ieders verantwoordelijkheid is om werk te maken van die energieomslag. Ik heb twee linkerhanden: ik ga al die zonnepanelen niet zelf op de daken leggen. Het is de taak van alle overheden, burgers en bedrijven om mee te werken. En als we de klimaatdoelstellingen niet halen, zal het niet mijn schuld zijn. Dan komt het omdat er te veel struisvogels rondlopen in Vlaanderen. Ik blijf geloven in het tegendeel, omdat het ook financieel aantrekkelijk is. Wie wat geld vrij heeft om te beleggen en niet kiest voor hernieuwbare energie, is niet alleen een struisvogel maar ook een dommerik.”
Hebt u zelf zonnepanelen?
“Ja, en zonder subsidies. Op mijn vorige woning had ik er mét subsidies, maar mijn rendement is nu hoger dan toen. Logisch: panelen zijn goedkoper en beter geworden. Ik heb er mijn elektriciteitsfactuur mee gehalveerd.”
Duitsland heeft al 33% hernieuwbare energie, Vlaanderen 6%. Met zon alleen gaat u het niet redden. Maar tegen elke nieuwe windmolen staan direct 3 buurtcomités recht.
“Ook daar ligt een verantwoordelijkheid bij gemeenten en bedrijven. Uit enquêtes blijkt dat er wél een draagvlak is voor windmolens. Maar veel burgemeesters zijn bang om electoraal afgestraft te worden.Vaak is protest ingegeven door politieke spelletjes of door afgunst van degene die gaat profiteren doordat de windmolen op zijn grond komt. Het antwoord is dus: meer moed en meer financiële participatie. Maar het is niet allemaal kommer en kwel. In de haven van Antwerpen komen er 150 windmolens bij.”
U bent me er toch eentje. Zelfs het grootste kl*tedossier draait u om in een wervend verhaal. Ik heb daarover enkele grappige mails
van lezers binnengekregen. De ene zei: ‘Tommelein kan een ijskast aan een eskimo verkopen’. De andere: ‘Straffe gast, maar ik zou hem mijn portefeuille niet geven.’ Hebt u het gevoel dat mensen u vertrouwen?
“En Jean-Marie Dedecker zegt dat ik zeelucht voor parfum verkoop. Kijk, ik ben communicatiewetenschapper van opleiding en ik ben woordvoerder geweest. Ik weet dus inderdaad hoe je een boodschap goed moet brengen. Maar ik ben vooral echt overtuigd van mijn boodschap. Voor de rest hou ik niet van veralgemeningen. Niet alle verkopers zijn deugnieten. Net zoals niet elke journalist schorremorrie is.”
Keert uw communicatietalent zich niet tegen u? Bij N-VA klinkt het stilaan als een belediging: ‘Tommelein, de windverkoper.’
“Ik verkoop geen wind, ik verkoop inhoud. De energieomslag is een noodzaak en ik zal er alles aan doen om dit project te laten slagen. Dit gaat mij echt ter harte. Mijn twee grootste ontgoochelingen in de politiek zijn de jarenlange veronachtzaming van het vergrijzings- en het klimaatprobleem, die beide het gevolg zijn van een gebrek aan politieke moed.”
Vindt u dat wij soms wat te smalend doen over uw optreden? Alsof uw communicatie een inhoudelijke onderbouw mist?
“Ik ben daar wel gevoelig voor, ja. Net zoals het me stoort dat iedereen me nu als een tovenaar neerzet. Maar ik maak de mensen net geen blaasjes wijs. Ik zeg voortdurend dat de energieomslag veel geld kost. Hebt u dat al veel verkopers of politici horen zeggen?”
Staat u soms te kijken van uzelf? Na jarenlang in de wachtkamer te hebben gezeten, speelt u nu probleemloos mee op het hoogste niveau.
“Eigenlijk wel, ja. Ik ben fractieleider in alle assemblees geweest en kende dus het klappen van de zweep. Maar minister worden is toch nog iets anders. Wel, zowel in de federale regering als nu heb ik al een paar keer gedacht: ‘Tiens, dit gaat. Ik kan dit aan’.”
Dus zijn er straks drie West-Vlaamse kandidaten voor de job van minister-president?
(lacht) “Ik ben in de eerste plaats kandidaat-burgemeester van Oostende in 2018. Dat meen ik. Als de inwoners mij dat mandaat geven, dan zal ik in 2019 geen kandidaat zijn voor een nieuw ministerambt. Vraagt u mij of ik een goeie minister-president zou zijn, dan denk ik dat ik daar bepaalde kwaliteiten voor heb. Mijn sterkte? Dat ik nooit een rol moet spelen. Ik ben altijd mezelf.”