Het Nieuwsblad – Farid El Mabrouk | Hij stak als enige minister het vuur aan de lont en hielp zo mee de stroomchinezen te verjagen bij Eandis. Nu de kust veilig is, wil Vlaams minister van Energie Bart Tommelein (Open VLD) zelf mee aan tafel gaan zitten. “Het is niet goed dat gemeenten hier alleen over beslissen.”
Donderdagavond op het kabinet van viceminister-president Bart Tommelein. Het is alle hens aan dek bij de medewerkers van de liberaal. Europa heeft laten weten dat de kosten voor Oosterweel in de begroting moeten, waardoor het evenwicht dat de Vlaamse regering nog maar net aangekondigde eigenlijk al in de prullenbak ligt. De oppositie pookt het nieuws op, maar de enige die ijzig kalm blijft, is de minister zelf. “Ik maak me over andere zaken zorgen”, zegt hij.
Eandis zindert bij Tommelein nog altijd na. Een dag eerder werd hij in het Vlaams Parlement met de voeten vooruit getackeld door een bijna schuimbekkende N-VA-fractieleider Matthias Diependaele. Dat hij tegen de mening van N-VA en CD&V in de deal met de stroomchinezen in vraag stelde, maakte zijn coalitiepartners bijzonder kregelig. “Ik kan in zo’n belangrijk dossier mijn kop toch niet in het zand steken? Dat ik zo’n weerwerk kreeg omdat ik vragen durfde te stellen, verbaasde me enorm. Ik werd bijna met alle zonden van Israël overladen. Maar dit is geen goed en geen mooi verhaal.”
De deal tussen Eandis en het Chinese State Grid is dood en begraven. Eindelijk uw gelijk gehaald?
“Dit is geen kwestie van gelijk halen. Ik heb alleen mijn bezorgdheid geuit. Dat mijn coalitiepartners wilden doen geloven dat ik alles wou afschieten, heeft me erg ontgoocheld. Ik heb alleen gezegd dat we hier goed over moesten nadenken. Maar ik weet wel: mocht ik mijn bezorgdheid niet hebben geuit, dan was alles gewoon voortgekabbeld en had ik achteraf spijt gekregen. En toen kwam die waarschuwing van de Staatsveiligheid. Had ik die in mijn schuif moeten laten liggen? Er waren nog mensen die de brief hebben gekregen, maar ik vond dat ik die informatie moest bekendmaken. Als je verantwoordelijkheid draagt, moet je die ook nemen. Sommigen zijn kwaad op mij, maar ik ben niet in de politiek gegaan om door iedereen fantastisch te worden gevonden.”
U was wel rijkelijk laat met uw bedenkingen. De deal werd in het voorjaar al gesloten.
“Toen ik nog maar pas minister was geworden, ben ik op de hoogte gebracht. Maar toen had ik een hele hoop dossiers die ik moest oplossen, moest ik mij inwerken en zei men mij dat ik überhaupt niet bevoegd was. Ik heb toen nooit stilgestaan bij de gevolgen. Het zijn de gemeenten die hierover beslissen. En daar is het vaak zo dat raadsleden gewoon het standpunt volgen van hun vertegenwoordiger in de intercommunales. De discussie is laat op gang gekomen, toen veel gemeenten al hadden gestemd. Dat is geen gezonde situatie. En daarom heb ik heel duidelijk gezegd dat ik me zorgen maakte.”
Waarover maakte u zich zorgen?
“Niemand kan mij uitleggen waarom de Chinezen zoveel geld op tafel wilden leggen. Volgens sommigen zouden ze het niet voor de winst doen, niet voor de knowhow die ze zo kunnen binnenhalen of ook niet vanuit strategische overwegingen, want ze zouden niets te zeggen hebben. Waarom zouden de Chinezen het dan willen doen? En Eandis had dat geld van de Chinezen eigenlijk niet nodig. Er was alleen geld nodig om te vermijden dat de rating van het bedrijf zou dalen.”
En nu keldert Bart De Wever de deal omdat de Antwerpenaren vanaf 2018 ruim 100 euro meer zouden moeten betalen voor hun gas en elektriciteit.
“Antwerpen wou zijn goedkoop tarief behouden en heeft de Chinezen gebruikt om dat af te dwingen. Toen ik dat hoorde, vroeg ik me af waar we mee bezig waren en waarvoor heel die discussie diende. En toen kwam die brief van de Staatsveiligheid. Dat was een bevestiging van mijn vermoeden dat er iets niet pluis was. Het kan zijn dat de argumenten uit de brief wel al in de gazetten stonden, maar als de Staatsveiligheid dat zegt …”
U heeft in de gemeenteraad van Oostende wel zelf voor gestemd. Van een bocht gesproken …
“Had ik toen geweten wat ik vandaag weet, dan had ik dat niet gedaan. En dan hadden ook veel gemeenten niet voor gestemd. In de politiek moet je ook kunnen toegeven dat je fout zat en de dingen herbekijken. Daar is niets mis mee. Maar ik sla wel een mea culpa. Waarom heb ik me niet veel eerder afgevraagd waarom de Chinezen zoveel geld wilden neertellen, dubbel zoveel als de Nederlanders en de Australiërs? Maar niemand is daarbij blijven stilstaan. Ik was wel de eerste minister die vragen is beginnen te stellen.”
Begon u te vrezen dat Vlaanderen zijn strategisch energienetwerk uit handen zou geven?
“Ik ben minister van Energie en besef dat de distributiebedrijven Eandis en Infrax heel belangrijk zijn in de energieomslag die we willen maken. In plaats van kerncentrales of andere installaties zal energie in de toekomst vooral door consumenten en bedrijven worden geproduceerd. Lokaal in plaats van centraal. En dan is de rol van de netbeheerders nog belangrijker. Wie in die bedrijven dan meebeslist, is van ongelooflijk belang. Waarom moet een vreemde mogendheid participeren in een Vlaams netwerk dat in plaats van internationaler net lokaler zal werken?”
Ook de man in de straat kun je toch niet uitleggen dat wij ons energienetwerk verkopen aan de Chinese Volkspartij?
“Af en toe moet een politicus ook beslissingen nemen die goed zijn en die de mensen niet begrijpen. Maar sommigen verwijten me nu dat ik op de barricaden klim omdat ik de publieke opinie mee heb. Ik ben geen populist. Ik probeer wel te voelen wat bij de mensen leeft. En hier is het heel moeilijk om Jan of Mohammed uit te leggen dat hij niet mag participeren in zijn eigen elektriciteitsbedrijf, maar de Chinezen wel. Zij zouden dan een rendement krijgen van 4 procent. Ik wil veel proberen uitleggen, maar dat krijg ik niet uitgelegd. Er zijn uiteraard nog veel Chinese bedrijven die hier investeren, maar hier gaat het over een strategisch netwerk hé. Niet om auto’s. China is een geostrategisch netwerk aan het bouwen.”
Is het geen groot probleem dat zo’n belangrijke beslissing bij de gemeenten ligt? Niet iedereen weet daar goed waarover het gaat en zij zijn enkel met hun eigen, gemeentelijk belang bezig.
“Het is niet goed dat enkel gemeenten over zo’n dossier beslissen en dat de minister van Energie hierover niets te zeggen heeft. Zelfs al is Eandis van de gemeenten, de minister moet mee aan tafel kunnen zitten. Ik ga straks in elk geval overleg plegen met het management van Eandis.”
Hoe moet het nu eigenlijk allemaal verder?
“We kijken nu hoe we Eandis kunnen versterken. Moet er een beursgang komen? Moeten burgers kunnen participeren via coöperaties of obligaties? Ik heb Daniël Termont ook horen zeggen dat de gemeenten misschien nog met geld over de brug komen. De Vlaamse regering gaat dit dossier nu zo snel mogelijk aanpakken.”
Druipen de Chinezen nu definitief af?
“Dat zullen we maandag weten.”
De hele deal leek sterk op achterkamerpolitiek: vertegenwoordigers van partijen die in raden van bestuur zonder veel democratische controle zulke belangrijke beslissingen nemen en hopen dat het zonder veel discussie passeert …
“De meeste mensen die daar in zitten, leveren goed werk. Maar het is niet de beste oplossing om vertegenwoordigers van lokale besturen dat werk te laten doen. Er is een gebrek aan kennis, gebrek aan tijd, gebrek aan voorbereiding. We zouden daar wat meer professionalisme mogen insteken. Ik ben zelf gemeentelijk bestuurder en heb me er in het verleden ook soms op betrapt dat ik niet altijd even goed voorbereid naar vergaderingen van intercommunales ga. Daar moeten we een debat over durven te voeren.”
Uw kritiek werd u kwalijk genomen door uw coalitiepartners, vooral N-VA. Matthias Diependaele las u in het Vlaams Parlement de levieten.
“Ik was daar zeer onthutst over. Men wou duidelijk de man spelen. Als ik voel dat iets niet goed zit, heb ik als politicus de verantwoordelijkheid dat duidelijk te maken. Is men daarom kwaad op mij? Dan is dat spijtig. Het is toch niet omdat zij recht voor zich kijken dat ik niet achterom mag kijken om te zien of iedereen nog mee is? Als je in een ploegentijdrit maar rijdt en rijdt en je kijkt niet om om te checken of je ploegmaten nog volgen, word je gediskwalificeerd. Moeten politici zwijgen omwille van de coalitie en de belangen van andere partijen?”
N-VA neemt u kwalijk dat u eerst de media opzoekt, in plaats van het conflict intern op te lossen.
“Dat is een framing die niet klopt. Sommigen zijn gewoon sneller in de communicatie en kunnen sneller de dingen verwoorden. Ja, ik ben sterk in communicatie. Net zoals anderen redenaarstalent hebben of goed kunnen debatteren. Ik ben communicatiewetenschapper. Is dat een fout?”
Minister-president Geert Bourgeois was pissed omdat hij die brief van de Staatsveiligheid niet had gekregen en omdat zijn Septemberverklaring gekaapt werd door Eandis.
“Dat kan ik begrijpen. Ik vond dat als begrotingsminister ook erg spijtig. Je hebt de timing niet altijd in handen.”
Verklaart dat zijn frustratie over de Staatsveiligheid? Hij vergeleek die dienst bijna met een bende amateurs.
“Ik was stomverbaasd toen ik het hoorde. Dat had ik niet verwacht van de minister-president.”